Magda Fokt: listopada 2015

Obrazy Magdy Fokt zawsze zaskakują widza balansowaniem na granicy przedstawienia i abstrakcji. Nie dopowiadając do końca czym są – przyciągają z jednakową siłą tak grą faktur, napięciem linii, koloru, jak i obietnicą zabrania widza w dalekie, niecodzienne podróże. I rzeczywiście - stając przed zaprezentowanymi na wystawie pejzażami – podróżujemy. Dostrzegamy zarys kamienistej plaży, styk morza z niebem, by po chwili zrozumieć, że właściwie mamy do czynienia z pracami czysto abstrakcyjnymi, rozgrywającymi się bardziej w obrębie języka artysty, niż w konkretnym odniesieniu do morskiego widoku. Pejzażowa inspiracja to jedynie odległy punkt wyjścia. Punktem dojścia jest zawsze obraz sam w sobie, rozumiany jako ekspresyjna, pełna wypowiedź artysty o nim samym i o świecie przez niego przefiltrowanym. Magda Fokt wswoich „Kamieniach” konsekwentnie prowadzi widza od pierwszych „pejzażowych” skojarzeń poprzez analizę poszczególnych elementów języka malarskiego ku postrzeganiu obrazu jako całości wypowiedzi artystycznej, gdzie zarówno inspiracje, jak i środki wyrazu podporządkowane są artystycznej osobowości twórcy. Znakiem szczególnym prac Magdy Fokt, a jednocześnie tym, co łączy cykl „Kamienie” z wcześniejszymi pracami artystki, jest przekraczanie granic tradycyjnego warsztatu malarza. Kolażowe wklejki, nakładanie przestrzennych warstw spoiwa czy farby, wstawianie fragmentów płótna - dodaje pracom artystki „trzeciego wymiaru” jednocześnie odsyłając dwuwymiarowy dotąd obraz ku pełnoprzestrzennemu „obiektowi”. W jakimś sensie obraz/obiekt powraca do swego pierwowzoru – do przestrzeni i pełnego wymiaru kamienia.

Maria Piątek

Magda Fokt

„Sam kamień śród kamieni. O, nigdy nie myślałem o kamieniu w słowach śmierci. Zawsze odczuwałem w nim serce, j e g o życia pulsowanie, i nie w strukturach wewnętrznych, które wprawiają w podziw gapiów, fotografów, mineralogów… Po prostu: serce kamienia. Po prostu: sny kamienia. Być w sercu kamienia – jak ja tego pragnąłem!” (Aleksander Wat, wiersze śródziemnomorskie)

Magdy Fokt nie interesują błyskotliwe pomysły, artystyczne ‘chwyty” i łamigłówki znaczeń. Interesuje ją malarstwo odkrywane na nowo w każdym obrazie. Szuka spójnej z „idealnym zamysłem” kompozycji , rysując, malując, wykorzystując techniki collage’u, dziurawiąc płótna lub pokrywając je przemysłową farbą. Zaczyna od obserwacji. Obserwując uczy się porządkować, wyłaniać harmonię, wyznaczać rytm. Na tej podstawie komponuje swoje obrazy, zamknięte najpierw w obrębie płótna, dziurawione, przebijane potem w próbach stopniowego poszerzania pola malarstwa. Obserwuje zatem pejzaż, bada jego strukturę i podziały. Ale żeby go naprawdę poznać, chce oprzeć się na szczególe, zatrzymać podstawowy, powtarzający się element budowy wybranego fragmentu rzeczywistości – kamień. Kamienie te znalazła w śródziemnomorskim krajobrazie. Morze i kamienista, wypełniona białymi otoczakami plaża stały się miejscem, do którego wraca, patrzy i słucha. Zapamiętane, próbuje przełożyć na własny sposób opowiadania, znaleźć dla niego odpowiednią artystyczną formę.

Zarówno poezji jak i sztuce potrzebny jest konkret, coś, na czym może się oprzeć. Ten przekształcany jako dalekie źródło lub bezpośrednio włączany w dzieło sztuki, konkret wyraża romantyczną tęsknotę do przedmiotu naturalnego. O ile poezja wychodząc od wieloznaczności - poszukuje precyzyjnego określenia sensu, nazwania czym dana rzecz jest, o tyle sztuka analizując formy i materię rzeczy, rozbudowuje je i układa z nich złożone konstrukcje i historie. Kamienie - „wypełnione dokładnie kamiennym sensem” (Herbert) doskonałe w swej spójnej, skończonej i niezmiennej formie – nie bez powodu tak często bywają podnoszone z ziemi przez poetów (np.Czechowicz, Wat, Krynicki) i artystów, jako znak trwania, coś, co nie podlega zniszczeniu. Jako symbol przyrody i kultury śródziemnomorskiej, kamienie w różnych formach i kształtach (góry, skały, jaskinie, groty, labirynty) inspirowały malarzy od Andrea Mantegni, Durera, Caravagia po współczesność.

W obrazach Magdy Fokt pojawiają się jako moduł, za pomocą którego wyznacza przestrzeń i określa sposób znakowania. Jej kamienie miarowo stemplują płótna. Artystka ujawnia swoje artystyczne fascynacje - rytmicznym pismem znaków malarskich Jana Tarasina, układami barw Tadeusza Dominika. Znacząc kamiennymi śladami swoje płótna próbuje zbudować własny rytm, pulsowanie, zataczanie kręgów, powtarzalność. Zapamiętane pejzaże powracają jako układy form, pasma kolorów. Zdaje się zbierać swoje kamienie i nizać na nitki, układając i rozwijając kolejne ich sznury i szeregi. Rzeczywisty pierwowzór i jego przeżywanie powracają, przetwarzane w znaki, pismo, stemple, kontrasty czerni i bieli, połysku i matowości. Pokrywa obraz ciężką, przemysłową farbą, która błyszczy jak lakier lub bywa zmatowiona przez dodanie terpentyny. Ważny jest dla niej proces, praca nad obrazem, oswajanie go, traktowanie jako przedmiotu do obróbki, poszerzanie przestrzeni płótna, która dzięki dziurawieniu, łączeniu materiałów, kolażom, otwiera się na to, co poza nim. Wspomniany już, ważny dla artystki, rytm kompozycji wyznaczany jest też stopniowaniem natężenia barw, układami jasnych i ciemnych plam. Powtarzalność układów nie polega na ich powielaniu ale raczej wprawieniu w ruch toczących się kamieni.

Te kamienne wariacje mają też swój wymiar intymny. Niewielkie kompozycje malowane na kartonie, odkrywane jak sekrety „na dnie” płótna, przywołują dziecięce gry z tzw. widoczkami. Niby powrót do pierwszego przeczucia tajemnicy wyrażanego pod postacią owych skarbów, układanych starannie pod kawałkiem szkła a potem zakrywanych ziemią. Ale przypominają także domowe makatki, dywaniki łączone z różnych fragmentów materiałów. To takie „rzucanie” małymi kamykami, fragmenty obrazu, które można zszyć razem jak patchwork. Zestawiając ciężar kamienia z lekkością jego malarskich powtórzeń, artystka zdaje się powtarzać za Kunderą, że „antynomia ciężar – lekkość jest najbardziej tajemnicza i najbardziej wieloznaczna ze wszystkich antynomii”.

Zofia Jabłonowska-Ratajska